Krzysztof Wacławek jako Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego decyzją z 25 listopada 2020 r. nr 118/2020/DP cofnął Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli Marianowi Banasiowi poświadczenie bezpieczeństwa w zakresie dostępu do informacji niejawnych, oznaczonych klauzulą „poufne”

Pomimo zaskarżenia tej decyzji, Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki, działając jako organ II instancji, decyzją z dnia 29 lipca 2021 r. nr 125/2021 utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Szefa ABW.

Ostatecznie Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając sprawę wyrokiem z dnia 20 lutego 2024 r. (sygn. akt III OSK 2655/22) uchylił zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie i zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Szefa ABW z dnia 25 listopada 2020 r. (118/2020/DP) oraz zasądził od Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego na rzecz Prezesa NIK Mariana Banasia zwrot kosztów postępowania sądowego.

Prezes NIK Marian Banaś, za ww. orzeczeniem NSA podkreśla, że - zgodnie z art. 34 ust. 10 pkt 7 ustawy o ochronie informacji niejawnych - Prezes Najwyższej Izby Kontroli, jako piastun organu konstytucyjnego, z mocy ustawy ma dostęp do informacji niejawnych o klauzuli „tajne” i „poufne”, zaś wyłączenie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli z postepowania sprawdzającego w takim zakresie ma na celu zagwarantowanie Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli niezależności i odporności na ewentualne naciski ze strony służb, prowadzących postępowania sprawdzające, które poprzez wydawanie, odmawianie lub cofnięcie poświadczenia bezpieczeństwa mogłyby wpływać na realizację konstytucyjnych obowiązków Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.

W tym miejscu Prezes Najwyższej Izby Kontroli wskazuje, że Jarosław Kaczyński w wywiadzie dla tygodnika „Sieci” [wydanie nr 21/2021 (443)] nawoływał do działań mających na celu siłowe obalenie Prezesa NIK Mariana Banasia.

Najwyższa Izba Kontroli wskazuje ponadto, że powyższe działania ówczesnego Szefa ABW oraz Prezesa Rady Ministrów, mające na celu nielegalne pozbawienie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli poświadczenia bezpieczeństwa w zakresie dostępu do informacji niejawnych, zmierzały do utrudniania czynności kontrolnych, wywołania wśród kontrolerów NIK fałszywego przeświadczenia o niezgodnym z prawem działaniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, a w konsekwencji do siłowego usunięcia Mariana Banasia z funkcji Prezesa Najwyższej Izby Kontroli jako piastuna organu konstytucyjnego.

Jednocześnie należy wskazać, że działania zmierzające do nielegalnego pozbawienia Prezesa Najwyższej Izby Kontroli dostępu do informacji niejawnych potwierdza opublikowany w 2023 r., miażdżący raport o systemowych ograniczeniach niezależności Najwyższej Izby Kontroli IDI (niezależny organ międzynarodowej organizacji zrzeszającej instytucje i urzędy kontrolne z całego świata INTOSAI w ramach inicjatywy na rzecz rozwoju Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli INTOSAI).

To właśnie na łamach tego raportu ustalono, że w stosunku do NIK doszło do naruszenia szeregu istotnych w demokratycznym państwie prawa zasad działania niezależnych organów kontroli w tym: niezależności, swobody wykonywania zadań ustawowych, nieograniczonego dostępu do informacji oraz autonomii finansowej i zarządczej/ administracyjnej oraz dostępności odpowiednich zasobów ludzkich, materialnych i pieniężnych.

Najwyższa Izba Kontroli oraz Prezes Najwyższej Izby Kontroli z niepokojem przyjmują również fakt, że pomimo złożenia w dniu 15 kwietnia 2024 r. zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, polegającego na celowym dążeniu do usunięcia przemocą piastuna konstytucyjnego naczelnego organu kontroli w Rzeczpospolitej Polskiej tj. Mariana Banasia z funkcji Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, w tym czynienia przygotowań do popełnienia ww. wskazanego przestępstwa, a także prób bezprawnego wywierania wpływu na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej tj. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli – w dalszym ciągu nie zostały przeprowadzone przewidziane prawem czynności procesowe.

NIK