„Ścieżkę SMART” realizuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG).  W ocenie NIK, PARP nie przygotowała i nie przeprowadziła w pełni prawidłowo pierwszego naboru projektów do tego programu

.

W założeniu instrument ten ma służyć zwiększeniu zdolności badawczych i innowacyjnych przedsiębiorstw. O dofinansowanie mogli się ubiegać wyłącznie mikro, mali i średni przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na terenie Polski. Delegatura NIK we Wrocławiu prześwietliła działania PARP związane z tym konkursem.

Na pierwszy nabór „Ścieżki SMART” przewidziano środki finansowe w kwocie 4,5 mld zł. W jego trakcieprzedsiębiorcy złożyli 1558 wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę 15,2 mld zł (342,1% alokacji),z czego PARP finalnie rozpatrywała 1540 wniosków. Według stanu na 24 kwietnia 2024 r. zawarto 179 umów o dofinansowanie o łącznej wartości ponad 1,6 mld zł (proces zawierania umów nie został wtedy zakończony).

Z ustaleń kontroli wynika, że zasoby kadrowe PARP oraz sposób organizacji konkursu nie gwarantowały przeprowadzenia naboru w pierwotnie zakładanych terminach.

W konsekwencji konieczne było przesuwanie terminów zakończenia poszczególnych faz naboru. Konkurs ogłoszono 7 lutego 2023 r. Termin składania wniosków, który miał pierwotnie przypadać na 12 kwietnia 2023 r. przedłużono do 9 maja 2023 r. Ponadto wydłużył się także proces oceny wniosków. Pierwotny termin na przeprowadzenie oceny wydłużono najpierw z 90 do 133, a później do 153 dni.

Termin zatwierdzenia wyników oceny wydłużono najpierw ze 100 do 143 dni, a później do 160 dni. Ocenę projektów rozpoczęto 6 czerwca 2023 r., a zakończono 6 października 2023 r. Z kolei komisja oceny projektów zakończyła prace 13 października 2023 r.

Następnie ponad połowę protestów podmiotów ubiegających się o dofinansowanie rozpatrzono z przekroczeniem ustawowego terminu 21 dni. Wspomniane opóźnienia niekorzystnie mogły wpływać na sytuację wnioskodawców ze względu na długotrwałe pozostawanie w niepewności co do pozyskania dofinansowania, jak również na efektywność wydatkowania środków publicznych pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

Dokumentacja naboru co do zasady była zgodna z powszechnie obowiązującymi przepisami. Zasady wyboru projektów i system ich oceny były jasne i przejrzyste oraz pozwalały na rzetelną ocenę wniosków o dofinansowanie. PARP przestrzegała przyjętych procedur konkursowych, na ogół rzetelnie dokumentując przy tym podejmowane przez siebie czynności. NIK zwraca jednak uwagę, że wnioskodawcom nie zapewniono technicznej możliwości składania wniosków w systemie informatycznym przez pełny czas trwania naboru.

Przedsiębiorcy mogli je złożyć jedynie w godzinach roboczych, choć do ich przesyłania służył system informatyczny”.

W związku z naborem wprowadzono w PARP mechanizmy gwarantujące obiektywizm i bezstronność członków komisji oceny projektów oraz dobór kadry posiadającej właściwe kompetencje.

NIK zwraca jednak uwagę, że w skład komisji oceny projektów wchodziły osoby posiadające status pracownika tymczasowego, co w ocenie kontrolerów jest niezgodne z prawem. „Pracownik tymczasowy” nie jest „pracownikiem pracodawcy użytkownika” (PARP), jest zaś „pracownikiem agencji pracy tymczasowej”, która „udostępnia” danego pracownika „pracodawcy użytkownikowi” (PARP), a ten ostatni wykonuje jedynie niektóre obowiązki i korzysta z niektórych praw przysługujących pracodawcy, w zakresie wynikającym m.in. z umowy zawartej pomiędzy nim, a agencją pracy tymczasowej.

W procesie oceny i wyboru projektów do dofinansowania, w ramach zbadanej przez kontrolerów NIK próby, nie wystąpiły sytuacje, w których zakwalifikowano by do przyznania wsparcia finansowego wniosek nie spełniający kryteriów oceny.

Niemniej kryteria regulaminowe ustanowiono w taki sposób, że wyniki naboru nie w pełni odzwierciedlały jego zakładany konkurencyjny charakter. Wynikało to z faktu, że nie ustanowiono minimum punktowego wymaganego do wyboru projektów do dofinansowania.

W konsekwencji wśród pozytywnie ocenionych projektów znalazły się przedsięwzięcia o budzącej wątpliwości innowacyjności, których przedmiotem było np.: wprowadzenie do produkcji innowacyjnego mechanizmu przesuwania drzwi w szafach lub uruchomienie produkcji zakrętek do lakierów do paznokci z tworzywa z recyklingu dzięki zastosowaniu innowacyjnego rozwiązania formy do wtrysku. Wystąpiły także przypadki nierzetelnej oceny wniosków o dofinansowanie oraz konieczność weryfikacji oceny wniosków – w toku procedury odwoławczej, w związku z błędami i omyłkami popełnionymi przez ekspertów na etapie pierwotnej oceny projektów.

Kontrolerzy NIK stwierdzili również przypadki nierzetelnego rozpatrywania wniosków związane z kwalifikowalnością wydatków oraz ujawnili trzy przypadki, w których posiedzenia panelu komisji oceny projektów nie nagrały się, pomimo obowiązku rejestrowania obrazu i dźwięku z ich przebiegu.

LS

NIK