W zeszłym roku do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło pismo osób korzystających z plaż na obszarze gminy Ustronie Morskie. Skarżacy wskazywali, że obowiązujący w gminie zakaz wprowadzania psów godzi w prawa obywatelskie, zwłaszcza w swobodę poruszania się i przebywania w miejscach publicznych

Zakaz ustanowiono w przepisach prawa miejscowego. Zgodnie z postanowieniami § 7 pkt 1 uchwały Nr V/42/2015 Rady Gminy Ustronie Morskie z 31 marca 2015 r. w sprawie regulaminu korzystania z plaży, kąpielisk strzeżonych oraz miejsc wykorzystywanych do kąpieli zlokalizowanych w granicach administracyjnych gminy Ustronie Morskie, na terenie plaż zabrania wprowadzania psów i innych zwierząt domowych w okresie od 1 czerwca do 30 września. Nie dotyczy to psów przewodników osób niewidomych i psów asystujących osobą niepełnosprawnym, jeżeli są one trzymane na smyczy.

Uchwałę podjęto na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, który uprawnia radę gminy do wydania aktu prawa miejscowego określającego zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowane jest stanowisko, że skoro przepis ustawowy (art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) zobowiązuje organ samorządu gminnego do ustalenia obowiązków nakładanych na właścicieli zwierząt domowych celem zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku, to nie jest dopuszczalne regulowanie tej samej materii i w takim samym zakresie w uchwale podjętej na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym.

Skarga Rzecznika do WSA

RPO zarzucił, że kwestionowany przepis wydano z przekroczeniem upoważnienia z art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - przez co jest także sprzeczny z art. 94 Konstytucji RP. Wniósł o stwierdzenie nieważności przepisu.

Wyrok WSA z 4 kwietnia 2024 r. (Sygn. akt II SA/Sz 1065/23)

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 4 kwietnia 2024 r. sprawy ze skargi Rzecznika Praw Obywatelskich na uchwałę Rady Gminy Ustronie Morskie z 31 marca 2015 r. nr V/42/2015 w przedmiocie regulaminu korzystania z plaży, kąpielisk strzeżonych oraz miejsc wykorzystywanych do kąpieli zlokalizowanych w granicach administracyjnych gminy Ustronie Morskie stwierdził nieważność § 7 pkt 1 zaskarżonej uchwały.

(...) Zgodnie z art. 94 Konstytucji RP, organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

Przedmiotowa uchwała została wydana przez organ na podstawie art. 40 ust. 2 u.s.g. Jest to zatem akt wydany na podstawie ustawowego upoważnienia do stanowienia, tzw. ustrojowo-organizacyjnego gminnego prawa miejscowego, który określa zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (art. 40 ust. 2 pkt 4 u.s.g.). Przepisy ww. regulaminu adresowane są do każdego, kto znajdzie się w sytuacji przewidzianej przez normę prawną i ich treść oddziałuje (może oddziaływać) na sytuację prawną (konstytucyjne prawa i obowiązki) tych podmiotów.

(...) Wydanie aktu prawa miejscowego na podstawie art. 40 ust. 2 u.s.g. polega na wprowadzeniu do porządku prawnego nowych przepisów, które albo w ogóle nie mają odpowiednika w przepisach już obowiązujących, albo nie istnieją przepisy uszczegółowiające zakres regulacji w ramach ustawowych upoważnień.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p.g. w regulaminie utrzymania czystości i porządku określa się obowiązki osób utrzymujących zwierzęta domowe, mające na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów
przeznaczonych do wspólnego użytku.

Tym samym skoro odrębny przepis ustawowy (art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p.g.) zobowiązuje organ samorządu gminnego do ustalenia obowiązków nakładanych na właścicieli zwierząt domowych celem zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniem przez te zwierzęta terenów przeznaczonych do wspólnego użytku, to nie jest dopuszczalnym regulowanie tej samej materii i w takim samym zakresie w uchwale podjętej na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 u.s.g.

Wskazać należy, że Rada Gminy Ustronie Morskie podjęła w dniu 26 listopada 2020 r. uchwałę nr XXV/205/2020 w sprawie przyjęcia regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Ustronie Morskie (Dz. Urz. Województwa Zachodniopomorskiego z 2020 r. poz. 5699), której załącznikiem nr 1 jest regulamin utrzymania czystości i porządku (dalej „regulamin u.c.p.g.”). Uchwała ta została wydana na podstawie art. 4 ust. 1 u.c.p.g.

Regulamin u.c.p.g. obowiązujący w gminie Ustronie Morskie w § 19 ust. 4 i 5 określa obowiązki osób utrzymujących zwierzęta domowe, w tym psy w miejscach publicznych.

Oceniając zgodność zaskarżonego przepisu uchwały z art. 4 ust. 2 pkt 6 u.c.p.g. należy stwierdzić, że powołany przepis ustawy zakazuje wprowadzania do aktów prawa miejscowego generalnych zakazów wprowadzania, psów lub innych zwierząt domowych na tereny podlegające wspólnego użytkowi, czyli także plaż. Przyjęcie zakazu wprowadzania psów na plażę na podstawie odrębnej uchwały stanowi naruszenie kompetencji przyznanej w powołanym przepisie ustawy (...).

Tym bardziej, że ww. zakaz ten obejmował wszystkie plaże na terenie gminy Ustronie Morskie, a nie tylko miejsca wyodrębnionych kąpielisk strzeżonych.

Wskazać należy, że stwierdzenie nieważności zaskarżonego przepisu uchwały przez Sąd nie oznacza dowolności postępowania osób, wprowadzających psy na plaże, gdyż nadal obowiązują zapisy § 19 ust. 4 i 5 u.c.p.g., tj. że psy muszą być wyprowadzane na smyczy, zaś psy należące do rasy uznawanej za agresywna muszą być wyprowadzane na smyczy i w kagańcu przez osobę pełnoletnią oraz obowiązek usuwania zanieczyszczeń spowodowanych przez zwierzęta domowe.

LS

RPO

foto: Pixabay