16 października odbyło się pierwsze czytanie ustawy o przyspieszeniu postępowań frankowych. Prace nad projektem będą kontynuowane w sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka

Cel i założenia ustawy

Celem ustawy jest usprawnienie postępowań sądowych w sprawach frankowych. Efektem jej wprowadzenia będzie dalsze skrócenie czasu oczekiwania na rozstrzygnięcie w sprawach frankowych. Ustawa umożliwi również przyspieszenie rozstrzygania w innych sprawach. Zmniejszenie liczby toczących się spraw frankowych oznacza szybsze procesy dla wszystkich obywateli we wszystkich sprawach.

Projekt nie wprowadza żadnych ograniczeń praw konsumentów ani żadnych zmian dotyczących ich uprawnień o charakterze finansowym. Szybsze prowadzenie spraw będzie skutkowało niższymi kwotami naliczanych odsetek, ze względu na krótszy czas trwania spraw. Nie jest to jednak ograniczenie praw konsumentów, ponieważ ustawa nie zmienia sposobu naliczania odsetek, ale wyjście naprzeciw oczekiwaniom konsumentów, dotyczącym przyspieszenia orzekania.

Projekt daje stronom postępowania szerszą możliwość potrącenia wzajemnych należności oraz wydłuża termin wniesienia powództwa wzajemnego. Celem jest stworzenie instrumentów procesowych, które umożliwią sprawne rozliczenie wzajemnych należności w jednym postępowaniu, a nie – jak obecnie – w dwóch.

Ustawa umożliwi więc konsumentom szybsze uregulowanie ich sytuacji związanej z zawarciem umowy frankowej w sposób kompletny, uwalniając ich od ryzyka dalszych procesów, dotyczących tej samej umowy. Z punktu widzenia wymiaru sprawiedliwości, zmniejszy to liczbę toczących się spraw – rozliczenie wszystkich roszczeń nastąpi w jednym postępowaniu, a nie, jak dzieje się to obecnie, w dwóch.

Proponowane przepisy realizują standard ochrony wynikający z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-396/24 Lubreczlik. Wynika z niego, że bank nie może żądać od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty udzielonego kredytu, niezależnie od dokonanych przez konsumenta spłat i niezależnie od kwoty pozostałej do spłaty.

Zadaniem instytucji krajowych jest wprowadzenie wskazanego przez TSUE mechanizmu chroniącego konsumenta w sposób, który gwarantuje spójność krajowego porządku prawnego, przy poszanowaniu standardów, wynikających z orzecznictwa TSUE. Standard ten dotyczy np. prawa zatrzymania czy standardu liczenia odsetek za opóźnienie od wezwania. Ustawa realizuje ten cel w pełni: umożliwia sprawne rozliczenie roszczeń stron, a jednocześnie nie narusza standardu, wynikającego z orzecznictwa TSUE.

Charakterystyka projektu

Przepisy mają charakter wyłącznie procesowy – usprawniają postępowanie sądowe i przewidują możliwość rozliczenia roszczeń stron w jednym postępowaniu.
Projekt wprowadza mechanizm rozliczeń, który pozwala na pełną realizację standardu ochrony konsumenta wynikającego z wymagań TSUE, nie wprowadza żadnych zmian dotyczących praw konsumenta czy jego uprawnień o charakterze finansowym.

Projekt nie odnosi się do sposobu liczenia odsetek za opóźnienie. W tym zakresie pełne zastosowanie znajduje orzecznictwo TSUE, które potwierdza, że początkowym terminem liczenia odsetek jest wezwanie do zapłaty.

Sposób rozliczenia umowy (potrącenie – dwie kondykcje), jak również tryb w jakim to nastąpi (jedno czy dwa postępowania) nie ma wpływu na uprawnienie konsumenta do odsetek za opóźnienie. Uprawnienie do odsetek wynika ze standardów TSUE, które należy zachować przy stosowaniu prawa krajowego.
Możliwość rozliczenia umowy frankowej w jednym postępowaniu jest dla konsumenta korzystne finansowo. Projektowane możliwości proceduralne pozwalają konsumentowi oszczędzić wydatki związane z drugim procesem.

Projekt nie odnosi się do kwestii przedawnienia. Brak możliwości potrącenia przedawnionego roszczenia banku wynika nie tylko z prawa krajowego (art. 117 § 21 KC), ale również z orzecznictwa TSUE, które wskazuje, jak należy liczyć przedawnienie oraz wymaga zapewnienia skutku odstraszającego wobec przedsiębiorcy.

Bank może skorzystać z uprawnienia do potrącenia, o ile roszczenie nie uległo przedawnieniu (przedawnienie sąd uwzględnia z urzędu).

Projekt zabezpiecza interes finansowy konsumenta w zakresie kosztów sądowych procesu, w którym doszło do wzajemnej kompensacji. Projekt przewiduje, że tokredytodawca, niezależnie od wyniku sprawy, ponosi koszty procesu, nawet w części, w jakiej doszło do skutecznej kompensacji wzajemnych roszczeń, gdy konsument nie sprzeciwiał się dokonaniu wzajemnych rozliczeń co do zasady, a jedynie co do wysokości.

Wstrzymanie płatności rat

Projekt wstrzymuje z urzędu obowiązek zapłaty rat przez konsumenta, z chwilą doręczenia pozwu. Rozwiązanie to jest korzystne dla konsumentów, którzy od tej chwili nie będą musieli spłacać kredytu, bez konieczności występowania o to. Konieczność wydania zabezpieczenia w sprawach frankowych nie budzi wątpliwości. Z wyroku TSUE w sprawie C-287/22 Getin Noble Bank wynika, że sąd krajowy nie może oddalić wniosku konsumenta o zabezpieczenie poprzez wstrzymanie obowiązku płatności rat w sprawie frankowej, gdy zastosowanie takiej ochrony jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności orzeczenia.

Automatyczne wstrzymanie płatności zmniejszy obciążenie sądów apelacyjnych, które rozpatrują zażalenia na udzielone zabezpieczenie. Według szacunków, zażalenia na postanowienia w sprawach frankowych mogą stanowić nawet 85 % wszystkich zażaleń wpływających do sądów apelacyjnych w sprawach cywilnych.

Automatyczne wstrzymanie płatności oznacza, że zamiast rozpoznawać sprawy zażaleniowe, sądy apelacyjne będą mogły skupić się na orzekaniu w sprawach frankowych. Jest to niezwykle ważne, ponieważ pomimo coraz sprawniejszego rozpoznawania apelacji w sprawach frankowych, liczba spraw pozostałych do rozpoznania w sądach apelacyjnych rośnie. Wynika to z coraz sprawniejszego orzekania w sądach okręgowych, a co za tym idzie – coraz większej liczby spraw wpływających do sądów apelacyjnych.

W 2023 roku sądy apelacyjne załatwiły 12 665 spraw frankowych (o symbolu049cf), w 2024 roku 16 641 tych spraw, a w I półroczu 2025 aż 16 990 spraw frankowych, czyli więcej niż w całym 2024 roku, a także w całym roku 2023.

W 2024 roku sądy okręgowe w pierwszej instancji wydały 47 541 wyroków w sprawach frankowych, zaś do sądów apelacyjnych wpłynęło 38 732 apelacji. W I półroczu 2025 roku przy 25 655 wydanych wyrokach do sądów apelacyjnych wpłynęło 24 342 apelacji w sprawach o symbolu 049 cf.

Wpływ spraw apelacyjnych (o symbolu 049 cf) w stosunku do wyroków wydanych w I instancji w sprawach frankowych w I półroczu 2025 stanowi aż 94,88 %.
Odciążenie sądów apelacyjnych jest niezbędne i korzystne nie tylko dla konsumentów, ale i dla wszystkich obywateli, czekających na rozstrzygnięcie swojej sprawy.

Projekt wprowadza efektywny mechanizm, usprawniający postępowanie. Obecnie po zarejestrowaniu sprawy, następuje losowanie sędziego w systemie SLPS, a następnie weryfikacja formalna i fiskalna wniosku o zabezpieczenie, zawarta w pozwie, kierowana jest do sędziego. Sędzia wydaje postanowienie o zabezpieczeniu, które jest doręczane stronom w odpisie. Możliwe jest, że z odpisem postanowienia jest doręczany pozew, ale pozew może też zostać doręczony odrębnie.

Automatyczny mechanizm wprowadzany przez projekt, złożony jest z 3 etapów. Po przyjęciu pozwu (rejestracja, SLPS), kontroli formalnej i fiskalnej, nastąpi doręczenie pozwu pozwanemu bez koniecznego udziału sędziego, na zarządzenie asystenta sędziego lub referendarza sądowego.

Skoro zaś skutek wstrzymania płatności rat (co wynika ze standardów TSUE w sprawie C-287/22 Getin Noble Bank) jest równoważny z zabezpieczeniem, to zarządzenie o doręczeniu pozwu powinno nastąpić w terminie 7 dni.

LS

Ministerstwo Sprawiedliwości

foto: Pixabay