Rozpatrując skargę kasacyjną w sprawie rozliczeń pomiędzy byłymi konkubentami, Sąd Najwyższy postanowił przekazać powiększonemu składowi Sądu Najwyższego następujące zagadnienie prawne, budzące poważne wątpliwości: "Czy rozliczenie pomiędzy byłymi konkubentami kwoty pieniężnej przekazanej przez jednego z nich na zakup nieruchomości przez drugiego konkubenta wyłącznie w jego własnym imieniu następuje w kwocie nominalnej, jeżeli nie zostało zgłoszone żądanie jej waloryzacji, czy z uwzględnieniem zmiany wartości nieruchomości po jej zakupie?"

W sprawie przedmiotem rozliczenia była wartość bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej, wynikającego z faktu ustania wieloletniego konkubinatu, w trakcie którego doszło do przyjęcia przez nią od powoda kwot pieniężnych z przeznaczeniem na pokrycie części cen zakupu dwóch nieruchomości (mieszkania z garażem i garażu), nabytych przez pozwaną wyłącznie we własnym imieniu (na swoje nazwisko).

Pomimo takiego sposobu nabycia nieruchomości, ustalono, że celem przysporzenia było zaspokojenie potrzeb wspólnoty konkubenckiej łączącej strony, a nie indywidualnego interesu pozwanej, a co za tym idzie – przysporzenia nie miały charakteru darowizny.

Sąd Okręgowy, dokonując rozliczenia ww. kwot na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, zasądził sumę odpowiadającą iloczynowi aktualnej wartości nieruchomości i procentowego udziału, jaki wręczone kwoty stanowiły w cenie zakupu nieruchomości.

Sąd Apelacyjny po rozpatrzeniu apelacji pozwanej zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i zasądził wyłącznie sumę wręczonych kwot nominalnych. Sąd ten uznał bowiem – powołując się na wyrok SN z 18 stycznia 2017 r., V CSK 198/16 – że przyjęta przez Sąd Okręgowy metoda, polegająca na zasądzeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia kwoty odpowiadającej aktualnemu stanowi wzbogacenia, jest właściwa wyłącznie w odniesieniu do świadczeń, które są świadczeniami niepieniężnymi.

W przypadku świadczeń pieniężnych obowiązek zwrotu obejmuje zasadniczo kwotę nominalną, a jedynie w warunkach określonych w art. 3581 § 3 kc sąd może zmienić wysokość tego świadczenia. Powód z takim żądaniem jednak nie wystąpił i wobec tego waloryzacja świadczeń należnych powodowi w powyższym trybie nie była objęta kognicją sądu ze względu na zakaz orzekania ponad żądanie unormowany w art. 321 § 1 kpc.

Rozpatrując skargę kasacyjną powoda, Sąd Najwyższy dostrzegł brak wykształconej linii orzecznictwa dotyczącego sposobu rozliczenia wartości bezpodstawnego wzbogacenia, przybierającego postać świadczenia pieniężnego.

Biorąc pod uwagę powyższe, jak również aktualność problemu wobec zmian kulturowych w społeczeństwie oraz występowanie argumentów jurydycznych i aksjologicznych przemawiających za każdym ze wspomnianych wyżej sposobów rozliczenia, Sąd Najwyższy postanowił poddać kwestię pod rozwagę rozszerzonego składu tego Sądu, formułując ww. zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy