Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia" wydało opinię do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk senacki nr 122)

Opinia została opracowana przez członków Zespołu cywilnego, a następnie przyjęta przez Zarząd Stowarzyszenia.

Jak wynika z uzasadnienia projektu, projektowana ustawa o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ma na celu rozszerzenie katalogu wyjątków od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Proponuje się objęcie ustawowym zwolnieniem podmiotu wnoszącego skargę o wznowienie postępowania, w przypadku gdy przyczyną wznowienia jest okoliczność przewidziana w art. 4011 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), tzn. stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową bądź też ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Ponadto ustawowym zwolnieniem od kosztów sądowych ma zostać objęta strona wnosząca o wznowienie postępowania w sytuacji, o której mowa w art. 403 § 4 k.p.c., tj. gdy na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art. 4161k.p.c. Projekt zakłada również, iż analogicznie traktowane będą te podmioty, które na zasadzie art. 4171 § 1 Kodeksu cywilnego zdecydują się na dochodzenie naprawienia szkody wynikłej z wydania aktu normatywnego cechującego się niezgodnością z aktami hierarchicznie wyższymi. Nie ulega wątpliwości, że proponowana nowelizacja idzie w dobrym kierunku, jest potrzebna, celowa i aksjologicznie uzasadniona, dlatego zasługuje na całkowite poparcie.

Stowarzyszenie Sędziów Polskich ,,Iustitia” postuluje, by przy okazji proponowanej zmiany przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, uregulować podobne zagadnienie poprzez wprowadzenie obowiązku zwrotu z urzędu opłaty od skargi o wznowienie postępowania, jeśli zostanie ona uwzględniona z powodu nieważności postępowania. Postulat taki Stowarzyszenie wyraziło już w opinii do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk senacki nr 425 Senatu VII kadencji), uzasadniając to potrzebą zagwarantowania tego, aby strony nie ponosiły opłat sądowych w sprawach, w których zapadło dla nich niekorzystne orzeczenie sądowe bez ich winy.

Wypada powtórzyć podniesiony już uprzednio przez Stowarzyszenie argument, że skoro w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: u.k.s.c.) przewidziano również zwrot opłaty od skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie uwzględnienia skargi (art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. g), to wydaje się, że strona nie powinna również ponosić opłaty od skargi o wznowienie postępowania, zarzucającej jego nieważność, jeśli skarga zostanie uwzględniona. Za prawidłowe prowadzenie postępowania sądowego odpowiedzialny jest bowiem sąd i jeśli dojdzie do nieważności postępowania, strony nie powinny ponosić tego konsekwencji, w tym również przeciwnik strony wnoszącej skargę o wznowienie.

Z takim rozumowaniem koreluje zapis art. 415 zdanie drugie k.p.c., według którego strona może domagać się w osobnym procesie od Skarbu Państwa naprawienia szkody poniesionej wskutek wydania lub wykonania wyroku, który na skutek skargi o wznowienie został uchylony lub zmieniony. Przypadek uwzględnienia skargi o wznowienie postępowania z przyczyn nieważności jest analogiczny do uwzględnienia innego środka zaskarżenia z powodu oczywistego naruszenia prawa, dlatego przypadek ten nie powinien być pominięty w treści art. 79 u.k.s.c.

Tym bardziej, że – jak się wydaje – za ,,uwzględnienie apelacji z powodu oczywistego naruszenia prawa” w rozumieniu art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. e u.k.s.c. uznać należy również uchylenie zaskarżonego wyroku na skutek apelacji w razie stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej instancji (art. 386 § 2 k.p.c.).

Proponowane przez Stowarzyszenie rozwiązanie powinno przyczynić się do wzmocnienia zaufania obywateli do państwa (art. 2 Konstytucji).

Informacja prasowa: Iustitia