Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra spraw wewnętrznych i administracji. Projekt nowelizacji ustawy ma ograniczyć zjawisko nadmiernego zadłużania się gmin
Regionalne izby obrachunkowe będą mogły szybciej i sprawniej reagować w sytuacjach pogarszającego się stanu finansów jednostek samorządu terytorialnego. Jednym z przykładów pogłębiającego się zadłużania jest gmina Ostrowice w woj. zachodniopomorskim, której zadłużenie w 2016 r. wyniosło blisko 400 proc. wysokości rocznego budżetu.
Zaproponowano m.in., aby regionalne izby obrachunkowe kontrolowały osoby prawne (np. komunalne spółki wodociągowe), na które wpływ mają jednostki samorządu terytorialnego czy związki międzygminne. Rozwiązanie to powinno przyczynić się do sprawniejszego przeciwdziałania ryzykom niewypłacalności samorządów, które transferują zadłużenie do innych podmiotów, np. spółek.
Na podobieństwo rozwiązań przyjętych w Najwyższej Izbie Kontroli regionalne izby obrachunkowe będą musiały powiadamiać – w związku z prowadzoną działalnością nadzorczo-kontrolną – organy ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.
Pozostałe najważniejsze zmiany dotyczą:
objęcia procedurą nadzorczą uchwał zmieniających uchwałę budżetową, a także uchwał w sprawie wieloletniej prognozy finansowej lub jej zmiany;
stworzenia instrumentu pozwalającego prezesowi izby na możliwość poinformowania właściwego organu sprawującego nadzór nad kontrolowaną jednostką o fakcie braku zawiadomienia przez tę jednostkę o wykonaniu wniosków pokontrolnych bądź o nieuzasadnionym ich niewykonywaniu (jest to rozwiązanie niezbędne w szczególności w sytuacjach powtarzającego się, uporczywego niewykonywania wniosków pokontrolnych);
powoływania komisji konkursowych przeprowadzających konkursy na prezesów izb – przy prezesie Rady Ministrów, nie zaś jak dotychczas – w ramach regionalnej izby obrachunkowej, rozwiązanie to ma pozwolić na bezstronny wybór najlepszego kandydata na prezesa.
Projekt zakłada także, że rozstrzygnięciom nadzorczym podejmowanym w sytuacji braku skuteczności organów samorządowych w wykonywaniu zadań publicznych (ustanowienie zarządu komisarycznego) oraz wydawanym w sytuacji powtarzającego się naruszenia prawa przez organ wykonawczy (rozwiązanie lub jego odwołanie) – będzie mógł być nadawany – pod określonymi warunkami – rygor natychmiastowej wykonalności. Jest to szczególnie ważne w przypadkach, gdy jednostka samorządu terytorialnego – w związku ze złym stanem finansowym lub obstrukcją jednego z organów – nie jest zdolna do wykonywania zadań publicznych.
Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej samorządów, a także ich związków i stowarzyszeń. Znajdują się poza strukturą administracji rządowej. W swojej działalności nadzorczej, kontrolnej i opiniodawczej zachowują niezależność przy czym działalność nadzorcza, a pośrednio kontrolna i opiniodawcza, podlega kontroli sądowo-administracyjnej.
Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od daty publikacji w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem niektórych regulacji, które zaczną obowiązywać w innych terminach.
LS, RM